Hücre Bölünmesi

Hücre bölünmesi canlılar aleminde görülen en önemli biyolojik olaylardan biridir. Bütün hücreler bölünerek çoğalırlar. Hücreler, yapılarına eklenen yeni yapı maddeleri ile hacimce büyürler. Hücre büyürken, hücre zarı genişler, hacmi artar. Ancak hücrenin hacmi, hücre zarından daha hızlı büyür. Bu nedenle hücre, belirli bir büyüklüğe geldiği zaman yaşamını sürdürebilmesi için hücre bölünmesi gerçekleştirir.

Hücre bölünmesi, çekirdeğin kontrolünde gerçekleşir. Hücre belli bir büyüklüğe ulaştığı zaman çekirdekten bölünme emri gelir. Hücre bölünmesi emri geldikten sonra hücre ikiye bölünür.

Tek hücreli canlılarda hücre bölünmesi ile üreme gerçekleşir. Bir hücreli canlılarda hücrenin bölünmesi için önce belli bir büyüklüğe ulaşması gerekmektedir. Tek hücrelilerdeki bu hücre bölünmesi, o türün birey sayısını arttırdığı için aynı zamanda üreme olarak nitelendirilebilir.

Çok hücreli canlılardaki hücre bölünmesi, canlı veya hücreye bağlı olarak yeni hücreler meydana getirmek, doku ve organların büyümesini, gelişmesini, yaşlanan hücrelerin yenilenmesini, yaraların onarılmasını sağlar. Hücre bölünmenin diğer amacı bazı canlılarda yumurta ve sperm gibi eşey hücrelerini oluşturmaktır. Zigot’un oluşması ile eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin oluşumu da özel bir hücre bölünmesi olan mayoz ile sağlanır. (Zigot: Döllenmiş yumurta hücresidir.)

Hücre bölünmesi, bir hücreli canlıların çoğalması, çok hücreli canlıların büyümesi, erkek ve dişi eşey hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli bir olaydır. Hücre bölünmesi, büyüme ve yaraların onarılması için vücut hücrelerinde mitoz, üreme organlarında eşey ana hücrelerinden eşey hücreleri oluşurken mayoz olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.

NOT: Ergin bir insanda sinir hücreleri ile gözdeki Retina hücreleri çok özelleştiğinden hiç bölünmezler.

» Hücreler bölünerek çoğalırlar.

» Hücre bölünmesi tek hücreli canlılarda üreme, çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve yıpranan dokuların onarımını sağlar.

» Eşeyli üreyen canlılarda üreme hücreleri özel bir hücre bölünmesi (mayoz bölünme) sonucu oluşur.

» Hücre bölünme özelliği kazanmadan önce DNA molekülleri çekirdek sıvısının içinde kromatin iplikler şeklinde bulunur.

» Hücre bölünmesi gerçekleşeceği zamana kromatin iplikler eşlenerek kardeş kromatitleri oluşturur.

» Kromatitler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Kromozomlar, canlının kalıtsal özelliklerini belirleyen genleri taşır. Genler, hücre bölünmesi sırasında yavru hücrelere aktarılır.

» Çekirdek hücrenin yönetim ve kalıtım merkezidir. Çekirdeği çıkarılan hücre bir süre sonra ölür.

» Hücrelerde mitoz ve mayoz olmak üzere iki çeşit bölünme görülür. Detaylı bilgiye aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

HÜCRE BÖLÜNMESİ SORULARI VE CEVAPLARI
Soru 1 : Sürekli bölünme özelliğine sahip hücreler hangileridir?
Cevap 1 : Kemik iliği hücreleri
Bağırsak epitel hücreleri
Embriyo hücreleri
Epidermis (deri) hücreleri

Soru 2 : Belli bir dönem sonunda bölünmeyen hücreler nelerdir?
Cevap 2 : Sinir hücreleri
Retina hücreleri

Soru 3 : Bir hücrenin bölünmesi ve bölünme hızı nelere bağlıdır?
Cevap 3 : Hücrenin özelliğine
Görevine
Bulunduğu yere
Yaşama süresine

Soru 4 : Tek hücreli canlılarda hücre bölünmesi ne işe yarar? 
Cevap 4 : Canlının üremesini sağlar.

Soru 5 : Çok hücreli canlılarda hücre bölünmesi ne işe yarar?
Cevap 5 : Canlının büyüyüp gelişmesine
Yıpranan dokuların onarılmasına
Ölen hücrelerin yerine yenisinin yapılmasına 

Soru 6 : Bir hücre ne zaman bölünür?
Cevap 6 : Ancak bölünmesi gerektiği zaman bölünür.

Soru 7 : Bir hücre bölüneceği zamanı nasıl biliyor?
Cevap 7 : Yüzey/hacim oranı bozulduğunda bölünür.
Hücre büyüdükçe çekirdeğin hücreyi yönetmesi zorlaşır ve hücre bölünür.
Hücrenin büyümesi, hücrede sitoplazma miktarının artması ile olur. Hücre büyüdükçe hacmi de artar. Hücrenin hacmi arttıkça, hücre yüzeyi yetersiz kalır. Yani, hücre zarı görevini yerine getiremez duruma gelir ve hücre bölünür.

Soru 8 : Eğer hücre kontrolsüz olarak bölünürse ne olur?
Cevap 8 : Bu durumda ortaya kanser dediğimiz hücreler ortaya çıkar.

Soru 9 : Bölünme ile oluşan yeni hücreler, tekrardan bölünmeye ne zaman hazır olur?
Cevap 9 : Sitoplazma miktarının artması ve çekirdeğinin yeterli büyüklüğe gelmesi gerekir.